۲۱ فوریه (۳ اسفند ۱۴۰۳) روز جهانی «زبان مادری» است که بهموجب تصمیم یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، برای گرامیداشت تنوع زبانی و فرهنگی در سراسر جهان برگزار میشود. این روز از سال ۲۰۰۰ میلادی در تقویم رسمی یونسکو ثبت شده است. در سال ۱۹۹۹، سازمان یونسکو تصمیم گرفت که ۲۱ فوریه بهعنوان «روز جهانی زبان مادری» نامگذاری شود تا از شش هزار و پانصد زبان زنده در دنیا که انسانها به آن سخن میگویند، پاسداری کند.
حق آموزش به زبان مادری» یکی از مسائل اساسی است که در کشورهای مختلف بهویژه در ایران با چالشهای جدی مواجه است. سیاستهای زبانکشی و تداوم مهندسی سیاست تکزبانی در آموزش، از جمله مسائل قابل توجهی است که موجب سرکوب زبانهای غیر فارسی در ایران شده است. تاریخ ایران بهویژه در دوران سلطنت رضاشاه پهلوی شاهد سیاستهای نادرستی در این زمینه بوده است که همچنان در مناطق مختلف کشور استمرار دارد و این سیاستها موجب شدهاند که زبانهای غیرفارسی بهطور فیزیکی و گفتمانی مورد حمله و حتی در مسیر از بین رفتن قرار گیرند.
در حالیکه تنوع زبانی برای پویایی و رشد جوامع ضروری است، سیاست تکزبانی در ایران همچنان ادامه دارد و بهطور مداوم حقوق جمعی شهروندان غیرفارسی زبان را نادیده میگیرد. این مسأله نهتنها به از بین رفتن زبانهای مختلف غیرفارسی دامن زده بلکه موجب شده است که بسیاری از این زبانها به حالت انقراض نزدیک شوند.
سازمان ملل متحد میگوید که ۴۰ درصد از مردم جهان به آموزش به زبان مادری خود دسترسی ندارند و در برخی مناطق این رقم حتی به ۹۰ درصد میرسد. پژوهشها نشان دادهاند که استفاده از زبان مادری در آموزش نهتنها نتایج بهتری در یادگیری و توسعه مهارتهای تفکر انتقادی به همراه دارد، بلکه موجب تقویت عزت نفس و حفظ میراث فرهنگی میشود و این رویکرد همچنین به یادگیری بین نسلی کمک کرده و زمینهساز حفظ تنوع زبانی و فرهنگی است.
